اناتومی عضلات وجه
عمومیات
تعریف نسج عضلی: نسج عضلی یک نسج نهایت تفریق شده است که مسؤل حرکات ارادی و غیر ارادی بدن بوده و با اجرای عملیه تقلص کار میخانیکی را انجام میدهد.
عضلات با استخوانها، غضروف، لیگامنت ها و جلد اتصال دارند که این اتصال یا بصورت مستقیم و یا توسط ساختمان های فیبروزی بنام Tendon یا Aponeurosis میباشد.
در صورت ارتکاز عضله بالای استخوان یا غضروف، با Perichondrium یا Periosteum اتصال میداشته باشد، نه مستقیم بالای استخوان یا غضروف. اما در محلیکه عضله با جلد درتماس باشد، پس موقعیت آن نسبت به جلد بدو صورت میباشد: یا بصورت صفحه هموار زیر جلد قرار میداشته باشند و یا توسط فایبر ها با انساج Areolar جلد اتصال دارند، مثلاً عضلات وجه.
نامگذاری عضلات وجود به اساس موقعیت، مسیر، وظیفه، شکل، تعداد شاخه های انشعابی و نقاط ارتکاز صورت گرفته که قرار ذیل مثالهایی ارائه میگردد:
1- Mental, Radiusبه اساس موقعیت مانند . . .
2- به اساس مسیر مانند Oblique Capitis, Transversalis . . .
3- به اساس وظیفه مانند Flexors, Extensors, Levator Anguli Oris . . .
4- به اساس شکل مانند Rhomboideus, Trapezius, Deltoid . . .
5- Triceps, Bicepsبه اساس تعداد شاخه ها مانند . . .
6- Sterno-Thyroid, Sterno-Hyoid, SternoCleidoMastoidبه اساس نقاط ارتکاز مانند
تصنیف بندی عضلات:عضلات وجود بصورت عموم به سه نوع تصنیف بندی گردیده اند:
1- عضله مخطط اسکلیت ( Striated Skeletal Muscle)
2- عضله لشم (Smooth Muscle)
3- (Cardiac Muscle)عضله قلبی
عضلات وجهی از جمله عضلات مخطط اسکلیتی وجود هستند و ازینکه موضوع مورد بحث ما عضلات وجهی است، از سه نوع فوق تنها عضله مخطط اسکلیتی را مختصراً مورد بحث قرار میدهیم:
عضلات مخطط اسکلیتی با استخوانها وصل بوده و مسؤل حرکات استخوانهای اسکلیت میباشند، ازینرو بنام عضلات اسکلیتی یاد میشوند. این عضلات برعلاوه اسکلیت در نواحی دیگر بدن نیز بمشاهده میرسند مانند مری، حجاب حاجز، زبان، کره چشم و روی.
حرکات عضلات مخطط تحت کنترول و اداره شخص بوده و بهمین منظور بنام عضلات ارادی (Voluntary Muscles) نیز یاد میشوند، عضله اسکلیتی در زمان استراحت به یک حالت خفیفاً متقلص محافظه میگردد که این حالت مقویت (Tone) یاد میشود، اگر عصب مربوط قطع گردد، مقویت عضله مذکور از بین میرود.
وجه (The Face)
حدود وجه از محل برآمدن موی سر تا زیر زنخ و در دو طرف تا نرمه گوش ها است.
در وجه ساختمان های ذیل مورد بحث قرار میگرند: 1- جلد وجه 2- فاسیای وجه 3- عضلات وجه
1- جلد وجه:
- جلد وجه غنی از اوعیه است که این غنای وعایی، آنرا جلایش بخشیده و به آن رنگ سرخ میدهد. جروحات وجه شدیداً خونده بوده ولی به سرعت التیام میابند، بهمین دلیل نتایج جراحی پلاستیک وجه مطلوب و قناعت بخش است.
- Acneجلد وجه غنی از غدوات چربی و عرقیه میباشد، غدوات چربی جلد را چرب نگهمیدارد و نزد جوانان را تولید میکند. غدوات عرقیه در تنظیم حرارت بدن کمک میکند.
- Laxity یا شل بودن قسمت اعظم جلد وجه، گسترش اذیما را درین ناحیه تسهیل میبخشد، طوریکه اذیمای کلیوی قبل از دیگر اعضاء، ابتداء در پلک ها و وجه علایم نشان میدهد.
- جلد وجه خاصیت ایلاستیکی قوی دارد و به نسبت ارتکاز عضلات وجهی به آن، جروحات وجهی تمایل دارند از هم فاصله بگیرند.
- مسیر افتادن عضلات وجهی، خطوط وجهی را تشکیل میدهند که این در شق نواحی وجه و حفظ زیبایی مریض از اهمیت کلینیکی خاص برخوردار میباشد.
2- فاسیای وجه (فاسیای سطحی و فاسیای عمیق):
محتوی فاسیای سطحی: 1- عضلات وجهی که همه به جلد ارتکاز دارند، 2- اوعیه و اعصاب که در مسیر عضلات و جلد هستند و 3- شحم میباشند. شحم در پلک ها وجود ندارد و در رخسار، بخصوص نزد اطفال شیرخوار به مقدار زیاد موجود است و خوب برجسته میباشد که این در عمل مکیدن شیر نزد اطفال شیرخوار کمک میکند.
فاسیای عمیق شامل فاسیای ناحیه پروتید و ناحیه بوکسیناتور که بنام Buccopharyngeal Fascia یاد میشود میباشد.
3- Facial Musclesعضلات وجه ():
عضلات وجه یا عضلات افادوی وجه عضلات تحت الجلدی هستند که از استخوانهای وجه منشأ گرفته و به جلد وجه ختم میشوند و حالت های مختلف وجهی را بیان میکنند.
از نظر امبریولوژی، عضلات وجه از میزودرم قوس دوم برانشیال (2nd Branchial Arch) منشأ میگیرند.
عضلات وجه شامل عضلات اطراف کاسه چشم و پلک ها- عضلات اطراف بینی و عضلات اطراف دهان میباشند.
از نگاه وظیفه اکثریت این عضلات در تنظیم سه فوحه موجود در وجه نقش دارند که عبارتند از فوحه چشمی، فوحه بینی و فوحه دهانی. هر فوحه یک معصره و تعدادی توسع دهنده ها دارد، معصره ها بصورت طبیعی مدور هستند و توسع دهنده ها شعاعی. این عضلات در اطراف چشم و دهان نسبت به بینی، بهتر انکشاف یافته اند.
عضلات اطراف کاسه چشم و پلک ها
1- Orbicularis Oculi Muscleعضله مدور چشمی (): عضله پهن است که بصورت حلقوی اطراف جوف حجاج را احاطه میکند. و شامل سه قسمت میباشد: قسمت کاسه چشمی، قسمت پلکی و قسمت اشکی.
وظیفه: قسمت اوربیتال و پلکی پلک ها با بهم نزدیک کرده و باعث بسته شدن چشم میگردند و قسمت اشکی غشای کیسه اشکیه را به سمت عقب کشیده و کیسه اشکی را متوسع میسازد.
تعصیب: شاخه تمپورال و زایگوماتیک عصب فاسیال.
2- عضله چین دهنده ابرو ( Corrugator Supercilli): عضله کوچک و هرمی شکل است که در عمق عضله Frontalis و Orbicularis Oculi قرار دارد. منشأ این عضله از نهایت داخلی قوس ابرو میباشد. سپس به سمت بالا و خارج رفته و به جلد قسمت وسطی ابرو متصل میشود.
تعصیب: شاخه تمپورال عصب فاسیال.
وظیفه: با کشیدن ابرو به سمت پائین و داخل و ایجاد چین های عمودی در بین دو ابرو، در اظهار خشم دخالت میکند.
عضلات اطراف بینی
1- عضله هرمی یا عضله دقت ( Procerus): از قسمت تحتانی استخوان بینی و غضروف طرفی بینی منشأ گرفته سپس به سمت بالا رفته و به جلد بین دو ابرو ختم میشود.
وظیفه: با کشیدن انتهای داخلی ابرو به سمت پائین و ایجاد چین های عرضانی در بالای پل بینی (Nasal Bridge)، مانع از رسیدن نور شدید به چشم میگردد. همچنین حالت تفکر را ایجاد میکند.
2- عضله بینی ( Nasal Muscle): دارای دو قسمت عرضی و پره ای (Alar) میباشد.
- قسمت عرضی ( Transverse Part): از سطح قدامی جسم استخوان مگزیلا در خارج Nasal Notch منشأ گرفته سپس بطرف بالا و داخل رفته و در پشت بینی با الیاف طرف مقابل یکجا میشود.
- Alar Partقمست پره ای (): از سطح قدامی جسم مگزیلا در بالای دندان لترال منشأ گرفته و به کنار تحتانی غضروف پره بینی (Ala Nasi) متصل میشود.
وظیفه: قسمت عرضی، سوراخ بینی را تنگ و قسمت پره ای، سوراخ بینی را متوسع میسازد.
3- عضله پائین آورنده سپتوم ( Depressor Septi Muscle): این عضله از سطح قدامی مگزیلا در بالای دندان سنترال منشأ گرفته و بطرف بالا رفته به قسمت متحرک سپتوم بینی متصل میشود.
وظیفه: این عضله سپتوم بینی را بطرف پائین میکشاند.
تعصیب: تمام عضلات اطراف بینی از شاخه بوکال فوقانی عصب فاسیال عصب میگیرند.
عضلات اطراف دهان
1- عضله بالا برنده لب فوقانی و پره بینی ( Levator Labi Superioris Alaeque Nasi Muscle): این عضله از قسمت فوقانی بارزه فرانتل مگزیلا منشأ گرفته سپس بسمت پائین و خارج رفته و بدو قسمت داخلی و خارجی تقسیم میگردد. قسمت داخلی به غضروف پره ای بزرگ بینی و قسمت خارجی به جلد و عضلات لب علوی متصل میشود.
تعصیب: شاخه بوکال عصب فاسیال.
وظیفه: قسمت داخلی پره بینی و قسمت خارجی لب علوی را بالا میکشند.
2- عضله بالا برنده لب علوی ( Levator Labi Superioris): این عضله از کنار سفلی قاعده جوف اوربیت و از سطح قدامی جسم مگزیلا در بالای سوراخ انفرااوربیتال منشأ گرفته و بعداً بطرف پائین رفته و به جلد لب علوی وصل میشود.
تعصیب: شاخه بوکال عصب فاسیال.
وظیفه: لب علوی را بطرف بالا می کشد. (حالتی که چهره در هنگام احساس غم به خود میگیرد).
3- عضله رخساری کوچک ( Minor Zygomatic Muscle): این عضله از سطح خارجی جسم استخوان زایگوماتیک منشأ گرفته و بطرف پائین و داخل رفته به جلد لب علوی وصل میشود.
تعصیب: شاخه بوکال عصب فاسیال.
وظیفه: لب علوی را بطرف بالا و خارج می کشاند و باعث آشکار شدن دندان های فک بالا میشود.
4- عضله رخساری بزرگ ( Major Zygomatic Muscle): این عضله از سطح خارجی جسم استخوان زایگوماتیک منشأ گرفته سپس بطرف پائین و داخل رفته و به گوشه دهان وصل میشود.
تعصیب: شاخه بوکال عصب فاسیال.
وظیفه: گوشه دهان را در حال خندیدن بطرف بالا و خارج می کشد.
5- عضله بالا برنده گوشه دهان ( Levator Anguli Oris) یا عضله Caninus: این عضله از حفره کانین استخوان مگزیلا منشأ گرفته و بطرف پائین و داخل رفته و به گوشه دهان وصل میشود.
تعصیب: شاخه بوکال عصب فاسیال.
وظیفه: گوشه دهان را بالا می کشد.
6- عضله بوکسیناتور ( Buccinator Muscle): این عضله نسبت به عضلات دیگر اطراف دهان عمیق تر بوده و عضله اصلی رخسار میباشد. این عضله از رافه پتریگومندیبولار و سطح خارجی بارزه های الویولار فک علوی و سفلی در مجاورت دندان های مور منشأ گرفته و سپس الیاف عضلی آن بطرف قدام رفته به لب علوی و سفلی وصل میشود.
تعصیب: شاخه های بوکال عصب فاسیال.
وظیفه: عضله بوکسیناتور رخسار را بطرف دندانها می فشارد و با این عمل سبب میشود که در هنگام جویدن، غذا از دهلیز دهان به بین دندان های مولر رانده شود. همچنین هنگامی که فضای دهان در اثر فشار هوا متسع شوند این عضله هوا را با فشار از دهان خارج میکند (حالت اشپلاق زدن).
مجاورت ها:
سطح خارجی: چربی بوکال (چربی بیشا)، مجرای غده پروتید، شریان و ورید فاسیال، عصب بوکال و شاخه هایی از عصب فاسیال.
سطح داخلی: مخاط رخسار
7- عضله حلقوی دهان ( Orbicularis Oris Muscle): این عضله در ضخامت لب ها و در محیط جوف دهان قرار دارد و از سه قسمت تشکیل شده است:
الف: الیافی از عضلات پوستی وجه که به لب ها و گوشه دهان ختم میشوند.
ب: الیاف عضلی خاص (Porper): از قدام به خلف در ضخامت لبها قرار گرفته اند و از مخاط تا پوست لب ها امتداد دارند.
ج: عضله ثنایایی (Incisive Muscle): الیافی هستند که عضله حلقوی دهان را به حفره ثنایایی استخوان مگزیلا و مندیبولا وصل میکنند. این الیاف در لب علوی، عضله ثنایایی لب علوی (Incisive Labial Superioris) و در لب سفلی عضله ثنایایی لب سفلی (Incisive Labial Inferioris) نامیده میشوند.
تعصیب: شاخه بوکال سفلی و مارژینال مندیبولار عصب فاسیال
وظیفه: جمع کردن لب ها و به قدام راندن آنها، کمک به عمل جویدن، بستن دهان و فشردن لبها به دندان ها.
8- عضله ذقنی ( Mentalis Muscle): عضله کوچک و مخروطی شکلی است که در دو طرف فرنولوم لب سفلی قرار دارد. این عضله از حفره ثنایایی (Incisive Fossa) استخوان فک سفلی منشأ گرفته و بطرف پائین میرود و به جلد ذقن ختم میشود.
تعصیب: شاخه مارژینال مندیبولار عصب فاسیال.
وظیفه: لب سفلی را بطرف بالا و قدام آورده و باعث ایجاد چین در جلد ذقن میشود (حالت چهره در هنگام شک و تحقیر).
9- عضله پائین آورنده لب سفلی ( Depressor Labii Inferioris Muscle): این عضله از خط مایل استخوان فک سفلی منشأ گرفته سپس بسمت بالا و داخل رفته و به جلد لب سفلی وصل میشود.
تعصیب: شاخه مارژینال مندیبولار عصب فاسیال.
وظیفه: لب سفلی را به پائین و خارج میکشد (حالتی که چهره در هنگام استهزاء و طعنه به خود میگیرد).
10- عضله پائین آورنده گوشه دهان ( Depressor Anguli Oris): این عضله از خط مایل استخوان فک سفلی منشأ گرفته سپس بطرف بالا رفته و به جلد گوشه دهان وصل میشود.
تعصیب: شاخه مارژینال مندیبولار عصب فاسیال.
وظیفه: گوشه دهان را به سمت پائین می کشد (حالتی که چهره در هنگام احساس غم و اندوه به خود میگیرد).
11- عضله خندان ( Risorius Muscle): تنها عضله است که به استخوان های وجه چسپندگی ندارد. این عضله از غشای غده پروتید منشأ گرفته سپس بطور افقی بطرف قدام رفته و به جلد گوشه دهان وصل میشود. در بعضی افراد این عضله وجود ندارد.
تعصیب: شاخه بوکال عصب فاسیال.
وظیفه: گوشه دهان را بطرف خارج می کشد.
ناحیه Parotidomassetric
این ناحیه در پائین و قدام گوش قرار دارد و شامل عضله جونده (ماسیتر) و غده نکفیه میباشد.
عضله جونده (Masseter Muscle):
این عضله از کنار سفلی و سطح داخلی قوس زایگوماتیک منشأ گرفته سپس بطرف پائین و عقب رفته و به بارزه کرونوئید، سطح خارجی راموس و زاویه فک سفلی وصل میشوند. سطح خارجی این عضله توسط غشای محکمی بنام غشای ماستریک که ادامه غشای پروتید است، پوشیده میشود.
تعصیب: شاخه ماستریک عصب مندیبولار.
وظیفه: دهان را می بندد و در فعل جویدن نقش دارد.
مجاورت ها:
سطح خارجی: غده پروتید، مجرای پروتید، شاخه های عصب فاسیال و شریان وجهی
سطح داخلی: عضله تمپورالیس، سطح خارجی راموس مندیبولا، و شحم بوکال (این شحم عضله ماسیتر را از عضله بوکسیناتور جدا میکند).
عضله Sternocleidomastoid:
عضله سترنوکلیدوماستوئید از جمله عضلات سطحی گردن و یک عضله قوی و ضخیم است که از ساختمان های نرم تحتانی خود در مقابل ترضیضات کند محافظت میکند.
منشأ: نهایت سفلی این عضله دو قسمت بوده که قسمت قصی (Sternal) آن وتری (Tendinous) بوده و از سطح قدامی علوی Manubrium Sterni منشأ میگیرد. قسمت ترقوی (Clavicular) آن عضلی وتری (Musculotendinous) بوده و از ثلث انسی سطح فوقانی استخوان ترقوه منشأ میگیرد. سپس الیاف عضلی بطرف بالا و کمی خلف سیر کرده و نهایتاً تبدیل به یک نیام نیام میشوند و توسط یک وتر ضخیم به سطح وحشی بارزه مستوئید و توسط یک وتر نازک به نصف وحشی Superior Nuchal Line استخوان Occipital ارتکاز میکند.
تعصیب: شعبات Spinal Accessory Nerve، شعبات C2 و C3
وظیفه: با تقلص عضله یکطرف، سر بطرف شانه همانطرف حرکت میکند. در صورتیکه هر دو عضله همزمان تقلص نماید سر را بطرف قدام حرکت میدهد، در صورتیکه سر ثابت باشد، این عضله نقش تنفسی پیدا کرده و ترقوه و سترنوم را بطرف بالا میکشد.
عضله جلدی گردن Platysma Muscle:
عضله ای است نازک و پهن که قسمت جنبی گردن و قسمت سفلی وجه را می پوشاند. این عضله در پائین از فاسیای عمیق دلتوئید و پکتورالیس ماژور منشأ گرفته سپس بطرف بالا و کمی داخل طی مسیر کرده و به کنار سفلی استخوان فک سفلی، جلد قسمت سفلی وجه، جلد لب تحتانی و گوشه دهان متصل میشود.
تعصیب: شعبه گردنی (Cervical) عصب وجهی.
وظیفه: در جلد ناحیه جنبی گردن چین ایجاد میکند، علاوه بر آن جلد لب تحتانی و گوشه دهان را نیز به سمت پائین می کشاند.
نکته کلینیکی: فلج عضله پلاتیسما در اثر صدمه به شاخه Cervical عصب وجهی، منجر به شل شدن و افتادگی جلد قسمت جنبی گردن میشود.
مآخذ:
- هستولوژی عمومی، پوهاند دوکتور محمد افضل انور، پوهنتون طبی کابل،
- آناتومی بالینی سر و گردن، دکتر محمد اکبری، دکتر ایرج راگردی کاشانی و دکتر عظیم هدایت پور اساتید دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1385
- Human Anatomy, BD Chaurasia, Volume 3, Fourth Edition, 2004, New Delhi
- Gray’s Anatomy, New York, 1979
- Surgical Anatomy of Face and Neck, Ravi S. Krishnan, M.D, Indiana University, School of Medicine
- Bones and Muscles: An Illustrated Anatomy, Virginia Cantarella, 1999, New York
تشکر از معلومات تان
پاسخحذف